Nước Pháp không phải mẫu quốc của tôi! Lê_Văn_Một

Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công, ý thức dân tộc dần trở nên mạnh mẽ, kể cả trong số trí thức có Pháp tịch. Abel René nhận ra: "La france ce n’est pas ma Patrie!" (Nước Pháp không phải mẫu quốc của tôi!), từ đó ông đổi tên thành Lê Văn Một, còn gọi là Út Một, và cùng một số bạn bè tham gia phong trào đấu tranh vì độc lập cho Việt Nam.[3]

Khi người Pháp nổ súng tái chiếm Nam Bộ, do hoàn cảnh thiếu thốn vũ khí, Xứ ủy Nam Bộ đã thành lập Ban sưu tầm vũ khí ở nước ngoài, đặt dưới quyền lãnh đạo của Trần Văn GiàuDương Quang Đông. Lê Văn Một và 12 người nữa được chọn vào nhóm vận tải vũ khí. Lê Văn Một được giao nhiệm vụ trọng trách mang theo 25 kg vàng quyên góp của "Tuần lễ vàng", cùng nhóm sang Bangkok (Thái Lan) bằng ghe buồm để tìm mua vũ khí và tổ chức con đường xuyên Tây, vận chuyển vũ khí từ Thái Lan về Nam Bộ.

Sau khi sang đến Thái Lan, dựa vào người Việt kiều tại đây, nhóm đã tổ chức được hoạt động mua sắm và vận chuyển vũ khí về nước bằng cả đường bộ lẫn đường thủy. Trong những lần vận chuyển vũ khí bằng đường biển, Lê Văn Một nhiều lần được giao làm Thuyền trưởng các tàu chở vũ khí, do Bông Văn Dĩa làm Chính trị viên. Từ đó nảy sinh sự gắn bó của 2 ông cho đến về sau này.

"...Chính mình cùng đồng chí Dĩa công tác với nhau lâu nhất từ năm 1947 trong Bộ đội Hải ngoại Cửu Long. Chính đồng chí là người giới thiệu mình vào Đảng đầu năm 1948 và mấy năm sau cùng làm chung công tác vận tải Thái Lan về Nam Bộ, chỉ trừ thời gian hòa bình, đồng chí ở lại trong ấy, mình tập kết ra Bắc mới xa nhau. Mặc dầu đồng chí có phần chậm chạp, ít nói, ít lý luận, nhưng là người có lập trường tư tưởng vững..."

— "Nhật ký Lê Văn Một - thuyền trưởng tàu không số đầu tiên"

Trong suốt 9 năm kháng chiến chống Pháp, đã có sự đóng góp không nhỏ của Lê Văn Một, Bông Văn Dĩa cùng các đồng chí của mình trong các chuyến vận tải vũ khí cũng như chuyên chở các lãnh đạo cho Nam Bộ. Những kinh nghiệm vận tải đường biển của các ông trở thành những căn cứ đầu tiên để mở Đường mòn Hồ Chí Minh trên biển sau này.